گفتار درمانی شاخه ای از توان بخشی است که به درمان و آسیب شناسی اختلالات گفتاری میپردازد . این اختلالات طیف گسترده ای دارند و در نتیجه برای هر اختلال شیوه درمان مجزا وجود خواهد داشت .

دلایل ایجاد اختلالات گفتاری :

• آسیب‌های عصبی و مغزی
• فلج عضلانی
• ناهنجاری‌های ساختاری
• ناتوانی در رشد

اختلالات موجود :

• مشکلات پیداکردن کلمات : می‌تواند تحت تأثیر مشکلات خاص زبان مثل تأخیر زبانی یا تحت تأثیر مشکلات عمومی مثل مشکلات مغزی باشد.
• مشکلات ارتباط اجتماعی : اینکه افراد چگونه افکار و نظرات خود را منتقل کنند.
• نقص ساختاری زبان : مشکلات ساخت جمله، که می‌تواند از نظر معنایی یا دستوری دارای ایراد باشد.
• مشکلات خواندن و نوشتن (سواد) : که وابسته به آوانگاری (ارتباط حروف و صداها) معنایی (ارتباط کلمات و معانی)ها یا فهمیدن معنا و مفهوم متن‌ها
• مشکلات صوت : صداهای گوش خراش و صداهای خیلی نازکی یا اختلالات صوتی که روی ارتباط اجتماعی فرد تأثیر بگذارد.
• مشکلات ادراکی (مثل ترجمه حافظه عملکرد اجرایی) : در حوزه ای که روی ارتباط فرد تأثیرگذار باشد.

حیطه فعالیت:

• لکنت زبان
• اختلالات تلفظی و تولیدی
• اختلالات صوت (صدا)
• اختلالات یادگیری
• آسیب شنوایی
• آفازی (زبان پریشی)
• گفتار فلجی
• ارتباط مکمل و جایگزین
• شکاف کام و لب
• بیش فعالی
• اوتیسم
• کم توانی ذهنی
• بلع

چه کسانی به گفتاردرمانی نیاز دارند؟

به طور کلی هر فردی (در هر سنی) که در ارتباط برقرار کردن بخصوص از طریق گفتار و زبان مشکل داشته باشد نیاز به مراجعه به گفتاردرمانی دارد. البته در کودکان زیر ۶ سال توانایی برقراری ارتباط با توجه به سن آنها تعیین می شود.

افراد دارای لکنت، افراد دارای مشکلات تلفظی، افراد اوتیستیک (اوتیسم) ، افراد کم توان ذهنی، افرادی که مشکل در خواندن و نوشتن و ریاضیات دارند، افراد دیزآرتریک و آپراکسیک، افراد دارای مشکلات شنوایی، افراد دارای شکاف کام و لب، افراد دارای اختلالات صوتی (مثل صدای خش دار و گرفته) ، افراد دارای سرطان حنجره یا سرطان زبان یا سرطان گردن، کودکانی که دچار تاخیر در گفتار و زبان هستند و دیر به صحبت کردن می رسند، افرادی که پس از صدمات مغزی (مانند سکته مغزی، تومور مغزی، ضربه مغزی، دمانس و…) دچار مشکلاتی در حیطه گفتار و زبان و بلع شده اند، بیماران MS، بیماران پارکینسون، بیماران ALS، افرادی که به دلیل مشکلات تنفسی دچار اختلالات گفتاری شده اند، نوزادانی که نارس هستند یا دچار یک بیماری خاص هستند و در مکیدن و بلع شیر مشکل دارند، کودکان دارای بیش فعالی، افراد دارای سندروم داون و برخی سندروم های دیگر مانند سندروم ویلیامز و … باید جهت ارزیابی و درمان به گفتاردرمانگر مراجعه کنند.

مراجعین باید درنظر داشته باشند، بسته به شرایط توانخواه ممکن است برخی مداخلات گفتاردرمانی نیاز به زمان بیشتری داشته باشند تا به نتیجه برسند و شرط لازم برای مشاهده پیشرفت، تداوم درمان است.

گفتار درمانی کودکان

کودک ممکن است در یک کلاس به عنوان عضوی از گروه یا در یک ارتباط تک به تک با گفتار درمان‌گر شرکت کند. انتخاب روش به این بستگی دارد که کودک به چه نوعی از اختلالات گفتاری دچار است. گفتار درمان‌گر از تمرینات و فعالیت‌های درمانی برای کمک به آن‌ها در مواجهه با موضوعات خاص استفاده خواهد کرد؛ از جمله:

فعالیت‌های زبانی

این روش مبتنی بر درگیر کردن کودک با بازی و حرف زدن با او در هنگام استفاده از تصاویر، کتاب‌ها و اشیا برای تحریک رشد زبانی او است. گفتار درمان‌گرها ممکن است تلفظ صحیحی را نشان دهند و از تمرینات تکراری برای کمک به افزایش مهارت‌های زبانی کودک استفاده کنند.

تمرینات بیانی

این شامل همکاری نزدیک گفتار درمان‌گر با کودک برای کمک به تلفظ درست کلمات است. آن‌ها چگونگی ایجاد صداهای خاص را در هنگام بازی و سرگرمی به کودک یاد می‌دهند.

تغذیه و بلع درمانی

گفتار درمان‌گرها می‌توانند با کودک در زمینه جویدن یا بلع کار کنند. آن‌ها می‌توانند از تمرینات و ورزش‌های دهانی برای تقویت عضلات دهان یا کار با بافت‌های مختلف غذایی برای بهبود آگاهی دهانی کودک استفاده کنند.

ورزش‌ها

گفتار درمان‌گرها می‌توانند از تمرینات زبان، لب و فک در کنار ماساژ صورت برای تقویت عضلات دهان و اطراف آن استفاده کنند. این تمرینات به آن‌ها در گفتار و ارتباطات آینده کمک خواهد کرد. گفتار درمان‌گرها هم‌چنین استراتژی‌ها و تکالیف را برای کودک فراهم می‌کنند. این تمرینات به آن‌ها امکان می‌دهد تا از طریق برخی فعالیت‌ها با والدین یا مراقبان کودک کار کنند و آن‌ها در خانه به تمرین خود ادامه دهند.

گفتار درمانی می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا یاد بگیرند واضح‌تر صحبت کنند. هم‌چنین به آن‌ها کمک می‌کند تا برای صحبت کردن با دیگران اعتماد به نفس بیشتری داشته باشند و کمتر نا امید شوند. کودکانی که دارای مشکلات زبانی هستند می‌توانند از نظر اجتماعی، عاطفی و آکادمیک از این روش درمانی بهره ببرند. از سوی دیگر، این روش به کودکانی که مشکلات خواندن مثل نارسا خوانی دارند، کمک می‌کند تا صداهای خاص را بشنوند و تشخیص دهند. این کار ممکن است مهارت‌ها را بهبود بخشد و بچه‌ها را به خواندن ترغیب کند.

گفتار درمانی بزرگسالان

گاهی بزرگسالان در اثر مشکلات حل نشده گذشته و یا بیماری‌هایی مثل سکته مغزی در ادای کلمات و گفتار یا بلع خود دچار مشکل شده و به گفتار درمانی نیاز پیدا می‌کنند. این شیوه درمانی برای بزرگسالان با ارزیابی برای تعیین نیازهای فرد و انتخاب بهترین روش درمانی آغاز می‌شود. این تمرینات در بزرگسالان می‌تواند در گفتار، زبان و ارتباطات شناختی موثر باشد. در برنامه‌های این روش درمانی برای بزرگسالان علاوه بر روش‌های گفت‌و‌گو محور می‌توان از بازی‌ها و اسباب بازی‌های توسعه زبان، فلش کارت‌ها، کتاب‌های کار و… کمک گرفت. یک گفتار درمان‌گر می‌تواند از چندین تکنیک مختلف برای رفع مشکلات گفتاری بزرگسالان استفاده کند؛ از جمله:

ارتباطات اجتماعی

یک گفتار درمان‌گر برای بهبود ارتباطات از طریق حل مسئله، فعالیت‌های حافظه و تمرین مکالمه استفاده می‌کند.

تمرینات تنفسی

استفاده از تمرینات تنفسی برای کمک به رفع مشکلات مرتبط با ادای کلمات و تشدید استفاده می‌شود.

تمریتات دهان

این‌ها روش‌های مناسبی برای تقویت عضلات دهان هستند تا به بهبود ارتباطات کمک کنند.

تمرینات بلع

عوارض ناشی از برخی بیماری‌ها مثل بیماری پارکینسون، سرطان دهان و یا سکته مغزی ممکن است باعث بروز مشکلات در بلع شود. گفتار درمان‌گر از طریق تمرینات بلع می‌تواند به فرد برای مدیریت این مسائل کمک کند.

انواع روشهای گفتار درمانی در منزل

روشهای گفتار درمانی در منزل به مجموعه اقداماتی گفته می شود که فرد ، یا والدین و مراقبین مراجع کننده ، تحت نظر و برنامه آسیب شناس گفتار و زبان،  هماهنگ با جلسات کلینیک در منزل انجام می دهند تا بهیود مشکلات مربوطه کمک کنند. اینکه شما چه تمرینات گفتار درمانی را نیاز دارید و به چه شکل ابن تمرینات را می بایست انجام بدهید پس از ارزیابی دقیق مشکل شما امکان پذیر است. نمی توان یک برنامه کلی را تحت عنوان تکنیک های گفتاردرمانی به تمام مراجعان داد. البته در اینجا ما تمرینات کلی را برای هر مشکل گرد آورده ایم. این تمرینات بر اساس تیتر هر مشکل ارائه شده است و همانطور که گفتیم تمرینات کلی هستند و در همین حد باید انتظار از آنها داشته باشید.

• تمرینات گفتار درمانی برای مشکل تاخیر در حرف زدن کودکان
• تمرینات گفتار درمانی برای لکنت زبان
• تکنیک های گفتار درمانی برای زبان پریشی – سکته مغزی
• روشهای گفتار درمانی در منزل برای مشکل تلفظ حروف
• تکنیک های گفتاردرمانی در منزل برای مشکلات صدا
• تمرینات گفتاردرمانی در اختلالات بلع

چه زمانی به گفتاردرمانگر مراجعه کنیم؟

زمان مراجعه به گفتاردرمانی با توجه به سن و اختلال مربوطه متفاوت است. اما باید به “زمان طلایی” توجه ویژه ای داشت، یعنی فردی که به درمان نیاز دارد در سریعترین زمان ممکن باید درمان وی شروع شود.

به طور مثال شخصی که در اثر سکته مغزی توانایی صحبت کردن را از دست داده است باید به سرعت درمان وی شروع شود، چرا که مانند تمام بیماری های دیگر، هرچه زودتر درمان را شروع کنیم بیشتر به نتیجه خواهیم رسید.

مزیت های گفتار درمانی

گفتار درمانی می تواند به کودکان کمک کند تا واضح تر صحبت کنند. این موضوع به کودکان احساس اعتماد بنفس بیشتری در هنگام صحبت کردن به آنها می دهد. پس درمان این اختلالات گفتاری در اعتماد بنفس، زندگی اجتماعی، جلوگیری از گوشه گیری و…کمک می کند.

گفتار درمانی می تواند به کودکان با اختلالات خواندن و نوشتن کمک کند تا حروف را بهتر درک کنند، صداها و حروف را در کلمات بهتر تشخیص دهند و تمایل به مطالعه و خواندن از این طریق در کودکان افزایش می یابد.

گفتاردرمانی می تواند با درمان افراد دارای لکنت در هر سنی، طعم صحبت بدون نگرانی در شرایط مختلف زندگی اجتماعی را بچشاند.

گفتار درمانی می تواند به فرد بزرگسالی که در اثر سکته یا ضربه به سر توانایی گفتار، درک کردن صحبت دیگران و حتی بلع خود را از دست داده است کمک کند. حتی در صورتی که آسیب به قدری شدید و گسترده باشد که توانایی صحبت کردن را به میزان بسیار زیادی از دست داده باشد باز می توان با “روش های ارتباطی مکمل و جایگزین” به فرد کمک کرد تا ارتباط برقرار کند.

تصور کنید قدرت حرف زدن از شما گرفته شود، آیا مایل نیستید تا حداقل برای رفع نیازهای روزمره ی خودتان به روشی دیگر با دیگران ارتباط برقرار کنید؟!

نتایج مورد انتظار از گفتار درمانی

کار کودک با یک گفتار درمان‌گر ممکن است ماه‌ها و حتی سال‌ها طول بکشد. این موضوع به نیازها و توانایی‌های کودک بستگی دارد. والدین احتمالا بعد از گذشت مدتی متوجه تغییرات مثبتی در مسائل مربوط به کودک خود خواهند شد. نباید فراموش کرد که این روش نمی‌تواند کودک را به طور کامل درمان کند؛ بلکه مسئله اصلی گفتار یا زبان را اصلاح خواهد کرد. این مسئله هم‌چنان وجود خواهد داشت. درمان‌گر فقط می‌تواند راهکارهایی برای مقابله موثر با موانع را به کودک و والدین او آموزش دهد. او احتمالا به والدین فعالیت‌هایی می‌دهد تا در خانه با کودک تمرین کنند. این تمرینات می‌تواند باعث تقویت مهارت‌های آموخته شده توسط کودک شود. بچه‌هایی که بیشترین پیشرفت را در این زمینه دارند، کسانی هستند که والدین کاملا درگیر درمان آن‌ها شده‌اند.

مطابقت، سازگاری و راحتی کودک با گفتار درمان‌گر هم بسیار مهم است. گفتار درمان‌گر باید تجربه کار با بچه‌ها و مسائل خاص مربوط به آن‌ها را داشته باشد. این روش تنها یکی از راه‌های کمک به کودکانی است که دارای اختلالات یادگیری مربوط به زبان و گفتار هستند. برای شناسایی روش‌های دیگر می‌توانید با متخصص کودکان در این خصوص صحبت کنید.