روانشناسی دانشی است که به بررسی رفتار و فرآیندهای روانی می‌پردازد. این‌جملهٔ کوتاه تعریف روان‌شناسی به طور جامع را دربرمی‌گیرد.

این جمله چند بخش برجسته دارد.

که برای ما روشن می‌کند ماهیت روان‌شناسی چیست:

۱- روان‌شناسی دانش است. ۲- روان‌شناسی به بررسی رفتار می‌پردازد.  ۳- روان‌شناسی به بررسی فرآیندهای روانی می‌پردازد.

همان‌گونه که از تعریف روان‌شناسی آموختیم، روان‌شناسی دانش است. پس همانند دیگر شاخه‌های دانش، از پایه‌های دانشیک (اصول علمی) پیروی می‌کند. این دانش به بررسی رفتار که دیدنی (عینی) است و فرآیندهای روانی که انگاره‌ای (ذهنی) است می‌پردازد. رفتار همه‌ی واکنش‌هایی است که از جانداران سر می‌زند. رفتار آشکار است و در برابر آن فرآیندهای روانی، پنهان و انگاره‌ای (ذهنی) است.

انواع روانشناسی

روانشناسی یک رشته علمی گسترده و متنوع است که شامل مطالعه اندیشه، رفتار، پیشرفت، شخصیت، احساسات، انگیزه و موارد دیگر می شود. در نتیجه، برخی از زیرشاخه های فرعی و شاخه های تخصصی پدیدار شده است.

در زیر برخی از حوزه های اصلی تحقیق و کاربرد در روانشناسی آمده است:

• روانشناسی غیر طبیعی مطالعه رفتارهای غیرطبیعی و آسیب های روانی است. این شاخه تخصصی، بر تحقیقات و معالجه انواع اختلالات روانی متمرکز است و با روان درمانی و روانشناسی بالینی مرتبط است.
• روانشناسی زیستی (بیوسایکولوژی) بررسی می کند که چگونه فرایندهای زیست شناختی بر ذهن و رفتار تاثیر می گذارند. این شاخه، ارتباط نزدیکی با علوم اعصاب دارد و از ابزارهایی مانند MRI و PET اسکن برای بررسی آسیب های مغزی یا ناهنجاری های مغزی استفاده می کند.
• روانشناسی بالینی بر ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات روانی متمرکز است.
• روانشناسی شناختی مطالعه فرآیندهای فکری انسان از جمله توجه، حافظه، ادراک، تصمیم گیری، حل مسئله و فراگیری زبان است.
• روانشناسی قیاسی ​​شاخه ای از روانشناسی است که به مطالعه رفتار حیوانات مربوط می شود.
• روانشناسی رشدی شاخه ای است که به بررسی رشد و نمو انسان در طول زندگی می پردازد و شامل توانایی های شناختی، اخلاق، عملکرد اجتماعی، هویت و سایر زمینه های زندگی می باشد.
• روانشناسی جنایی یک رشته کاربردی است که با استفاده از تحقیقات روانشناسی و قوانین موجود، بر سیستم عدالت قضایی و کیفری متمرکز است.
• روانشناسی صنعتی – سازمانی زمینه ای است که از تحقیقات روانشناختی برای ارتقاء عملکرد کار و انتخاب کارمندان استفاده می کند.
• روانشناسی شخصیتی بر درک چگونگی رشد شخصیت و همچنین الگوهای افکار، رفتارها و ویژگی هایی که باعث منحصر به فرد بودن فرد می شود، تمرکز دارد.
• روانشناسی اجتماعی بر رفتار گروهی، تاثیرات اجتماع بر رفتار فردی، نگرش، پیش داوری، قابلیت انطباق در جامعه، پرخاشگری و مباحث مرتبط دیگر متمرکز است.

روانشناس خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟

۱. اول از همه بدانید که بر خلاف باور رایج، اگر چه رفتار روانشناس باید دوستانه باشد، اما یک روانشناس خوب لزوما قرار نیست، با شما رفیق شود. در واقع اگر روانشناس شما، رفیقتان باشد، دیگر روانشناس نیست!

۲. یک روانشناس خوب بر اساس شواهد و مستندات، راه‌کار ارائه می‌دهد. یعنی یک روانشناس باید برای شما پرونده تشکیل دهد و نه تنها به حرفهایتان گوش دهد، بلکه موارد لازم را یادداشت کند و بتواند روایت زندگی شما را در قالب یک الگو دربیاورد، فرضیه بچیند و صحت آن‌ها را بسنجد.

۳. یک روانشناس خوب شان و مرتبه انسانی فرد مراجعه کننده را حتما باید حفظ کند. یعنی به دور از هر گونه قضاوت، تمسخر و تحقیر مشکلات روانی فرد، سعی در ارائه راه‌کار کند.

۴. یک روانشناس خوب، فردی مشوق است که خود می‌تواند به عنوان یک انسان دقیق، صادق و کسی که می‌داند کی حرف بزند و کی گوش دهد، الگو قرار بگیرد.

۵. یک روانشناس خوب فردی است که تشخیص صحیح می‌دهد و درمان می‌کند.

۶. روانشناس خوب کسی است که صلاحیت و استقلال فرد مراجعه کننده را مورد تشویق قرار می‌دهد.

۷. یک روانشناس خوب کسی است که پیشینه و بیوگرافی مراجعه کننده را در نظر می‌گیرد.

۸. یک روانشناس خوب، تجربیات ذهنی و زندگی درونی شخص مراجعه کننده را هم در نظر می‌گیرد.

۹. روانشناسی، وقتی موفقیت آمیز محسوب می‌شود که فرد مراجعه کننده که همکاری کند.

۱۰. یک روانشناس خوب، از فرد مراجعه کننده هم در مرحله یادگیری و هم در مرحله عمل، حمایت می‌کند.

روانشناسی بالینی چیست؟

روانشناسی بالینی دانشی در حال پیشرفت مداوم است و در درجه نخست بر مبنای رفتار انسان و برای تسکین رنج‌های عاطفی افراد، خانواده‌ها و سایر گروه‌هایی که تمایل به رشد و تحول دارند، بنا شده است. روانشناسی بالینی از مقابله با مشکلات جدی روانشناختی گرفته تا ارائه روش‌هایی برای کاهش اضطراب روزمره، به افراد در تمامی بازه‌های سنی کمک می‌کند و در محیط‌های بسیار زیادی از جمله بیمارستان‌ها، مطب‌های خصوصی و مدارس و دانشگاه‌ها به کار گرفته می‌شود.

به طور معمول روانشناسان بالینی از بیمار درخواست می‌کنند تا تاریخچه‌ای از مشکل و توضیحاتی مربوط به چگونگی اختلال در رفتار و عملکرد خود را بیان کند. تشخیص صحیح به پزشک کمک می‌کند تا بر درمان تمرکز کند و از پریشانی و اندوه مراجعه‌کننده، بکاهد. هدف اصلی روانپزشکی بالینی این است که درک خود را از مشکل به وجود آمده افزایش دهد و روش‌هایی را برای مدیریت چنین تجربه‌هایی که باعث اختلال عملکرد شخص می‌شود، ارائه دهد.

کاربرد های روانشناسی

بارزترین کاربرد روانشناسی در زمینه سلامت روان این است که روانشناسان از قوانین، تحقیقات و یافته های بالینی برای کمک به بیمار در مدیریت و غلبه بر علائم درگیری ذهنی و بیماری روانی استفاده می کنند.

برخی از کاربردهای روانشناسی عبارتند از:

• تدوین برنامه های آموزشی
• ارگونومی (علم تلفیق کار و شرایط کار با ویژگی ها و نیازهای انسان)
• اطلاع رسانی در مورد سیاست های عمومی
• درمان سلامت روان
• افزایش بازدهی
• سلامت و رفاه شخصی
• تحقیقات روانشناسی
• کمک به خود (خودیاری)
• طراحی برنامه های اجتماعی
• پی بردن به چگونگی رشد کودک

گنجاندن همه کارهایی که روانشناسی در بر می گیرد، فقط در یک تعریف مختصر دشوار است. اما مباحثی از قبیل رشد، شخصیت، افکار، احساسات، عواطف، انگیزه ها و رفتارهای اجتماعی تنها بخشی از آنچه روانشناسی در پی فهم، پیش بینی و توضیح آن است را نشان می دهد.